رباعیات فخرالدین عراقی (2)
| اندر همه عمر خود شبی وقت نماز | آمد بر من خیال معشوق فراز | |
| برداشت ز رخ نقاب و می گفت مرا: | باری، بنگر، که از که می‌مانی باز؟ |
| دل ز آرزوی تو بی‌قرار است هنوز | جان در طلبت بر سر کار است هنوز | |
| دیده به جمالت ارچه روشن شد، لیک | هم بر سر آن گریه‌ی زار است هنوز |
| بیزار شد از من شکسته همه کس | من مانده‌ام اکنون و همان لطف تو بس | |
| فریاد رسی ندارم، ای جان و جهان | در جمله جهان بجز تو، فریادم رس |
| ای دل، سر و کار با کریم است، مترس | لطفش چو خداییش قدیم است، مترس | |
| از کرده و ناکرده و نیک و بد ما | بی سود و زیان است، چه بیم است؟ مترس |
| ای دل، قلم نقش معما می‌باش | فراش سراپرده‌ی سودا می‌باش | |
| ماننده‌ی پرگار به گرد سر خویش | می‌گرد و به طبع پای بر جا می‌باش |
| امشب چو جمال داده‌ای خب می‌باش | مه طلعت و گل رخ و شکرلب می‌باش | |
| ای شب، چو من از تو روز خود یافته‌ام | تا صبح قیامت بدمد شب می‌باش |
| آمد به سر کوی تو مسکین درویش | با چشم پرآب و با دل پاره‌ی ریش | |
| بگذار که در پای تو اندازد سر | کو بی‌رخ خوب تو ندارد سر خویش |
| در دل همه خار غم شکستیم دریغ! | وز دست غم عشق نرستیم دریغ! | |
| عمری به امید یار بردیم بسر | با یار دمی خوش ننشستیم دریغ! |
| حاشا! که کند دل به دگر جا منزل | او را ز رخ که گردد از عشق خجل | |
| گردیده به کس در نگرد عیبی نیست | کو شاهد دیده است و او شاهد دل |
| خاک سر کوی آن بت مشکین خال | می‌بوسیدم شبی به امید وصال | |
| پنهان ز رقیب آمد و در گوشم گفت: | می‌خور غم ما و خاک بر لب میمال |
| در کوی خرابات نه نو آمده‌ام | یاری دارم ز بهر او آمده‌ام | |
| گر یار مرا کوزه‌کشی فرماید | من هم به کشیدن سبو آمده‌ام |
| ای جان و جهان، تو را ز جان می‌طلبم | سرگشته تو را گرد جهان می‌طلبم | |
| تو در دل من نشسته‌ای فارغ و من | از تو ز جهانیان نشان می‌طلبم |
| عمری است که در کوی خرابی رفتم | در راه خطا و ناصوابی رفتم | |
| کار من سر بسر پریشان شده را | دریاب، که گر تو درنیابی رفتم |
| ای یار رخ تو کرده هر دم شادم | یک دم رخ تو نمی‌رود از یادم | |
| با یاد تو، ای دوست، همی بودم خوش | زاندم که ز نزدیک تو دور افتادم |
| آن وصل تو باز، آرزو می‌کندم | گفتن به تو راز، آرزو می‌کندم | |
| خفتن ببرت به ناز تا روز سپید | شب‌های دراز، آرزو می‌کندم |
| بی روی تو، ای دوست، به جان در خطرم | در من نظری کن، که ز هر بد بترم | |
| جانا، تو بیک بارگی از من بمبر | کز لطف تو من امید هرگز نبرم |
| دل نزد تو است، اگر چه دوری ز برم | جویای توام، اگر نپرسی خبرم | |
| خالی نشود خیالت از چشم ترم | در کوزه تو را بینم اگر آب خورم |
| دل پیشکش نرگس مستت آرم | جان تحفه‌ی آن زلف چو شستت آرم | |
| سرگردانم ز هجر، معلومم نیست | در پای که افتم که به دستت آرم؟ |
| امشب نظری به روی ساقی دارم | ای صبح، مدم، که عیش باقی دارم | |
| شاید که بر افلاک زنم خیمه، از آنک | با همدم روح هم وثاقی دارم |
| امشب نظری بروی ساقی دارم | وز نوش لبش حیات باقی دارم | |
| جانا، سخن وداع در باقی کن | کین باقی عمر با تو باقی دارم |
| ای دوست، بیا، که با تو باقی دارم | با هجر تو چند وثاقی دارم؟ | |
| در من نظری کن، که مگر باز رهم | زین درد که از درد عراقی دارم |
| در سر هوس شراب و ساقی دارم | تا جام جهان نمای باقی دارم | |
| گر بر در میخانه روم، شاید، از انک | با دوست امید هم وثاقی دارم |
| جانا، ز دل ار کباب خواهی، دارم | وز خون جگر شراب خواهی، دارم | |
| با آنکه ندارم از جهان بر جگر آب | چندان که ز دیده آب خواهی دارم |
| اندر غم تو نگار، همچون نارم | می‌سوزم و می‌سازم و دم برنارم | |
| تا دست به گردن تو اندر نارم | آکنده به غم چو دانه اندر نارم |
| یارب، به تو در گریختم بپذیرم | در سایه‌ی لطف لایزالی گیرم | |
| کس را گذر از جاده‌ی تقدیر تو نیست | تقدیر تو کرده‌ای، تو کن تدبیرم |
| چون قصه‌ی هجران و فراق آغازم | از آتش دل چو شمع خوش بگدازم | |
| هر شام که بگذشت مرا غمگین دید | می‌سوزم و در فراقشان می‌سازم |
| بگذار، اگر چه رندم و اوباشم | تا خاک سر کوی تو بر سر پاشم | |
| بگذار، که بگذرم به کویت نفسی | در عمر مگر یک نفسی خوش باشم |
| پیوسته صبور و رنج‌کش می‌باشم | وندر پی عاشقان ترش می‌باشم | |
| دل در دو جهان هیچ نخواهم بستن | با آنکه مرا خوش است خوش می‌باشم |
| با نفس خسیس در نبردم، چه کنم؟ | وز کرده‌ی خویشتن به دردم، چه کنم؟ | |
| گیرم که به فضل در گزاری گنهم | با آنکه تو دیدی که چه کردم، چه کنم؟ |
| آوازه‌ی حسنت از جهان می‌شنوم | شرح غمت از پیر و جوان می‌شنوم | |
| آن بخت ندارم که ببینم رویت | باری، نامت ز این و آن می‌شنوم |
| آزاده دلی ز خویشتن می‌خواهم | و آسوده کسی ز جان و تن می‌خواهم | |
| آن به که چنان شوم که او می‌خواهد | کاین کار چنان نیست که من می‌خواهم |
| در عشق تو زارتر ز موی تو شدیم | خاک قدم سگان کوی تو شدیم | |
| روی دل هر کسی به روی دگری است | ماییم که بت‌پرست روی تو شدیم |
| وقت است که بر لاله خروشی بزنیم | بر سبزه و گل‌خانه فروشی بزنیم | |
| دفتر به خرابات فرستیم به می | بر مدرسه بگذریم و دوشی بزنیم |
| امروز به شهر دل پریشان ماییم | ننگ همه دوستان و خویشان ماییم | |
| رندان و مقامران رسوا شده را | گر می‌طلبی، بیا، که ایشان ماییم |
| چون درد نداری، ای دل سرگردان | رفتن ببر طبیب بی‌فایده دان | |
| درمان طلبد کسی که دردی دارد | چون نیست تو را درد چه جویی درمان؟ |
| هر دم شب هجران تو، ای جان و جهان | تاریک‌تر است و می‌نگیرد نقصان | |
| یا دیده‌ی بخت من مگر کور شده است؟ | یا نیست شب هجر تو را خود پایان؟ |
| هر شب به سر کوی تو آیم به فغان | باشد که کنی درد دلم را درمان | |
| گر بر در تو بار نیابم، باری | از پیش سگان کوی خویشم، بمران |
| تا چند مرا به دست هجران دادن؟ | آخر همه عمر عشوه نتوان دادن | |
| رخ باز نمای، تا روان جان بدهم | در پیش رخ تو می‌توان جان دادن |
| هان! راز دل خسته‌ی ما فاش مکن | با یار عزیز خویش پرخاش مکن | |
| آن دل که به هر دو کون سر در ناورد | اکنون که اسیر توست رسواش مکن |
| خورشید رخا، ز بنده تحویل مکن | این وصل مرا به هجر تبدیل مکن | |
| خواهی که جدا شوی ز من بی‌سببی؟ | خود دهر جدا کند، تو تعجیل مکن |
| ای نفس خسیس، رو تباهی می‌کن | تا جان خسته است روسیاهی می‌کن | |
| اکنون چو امید من فگندی بر خاک | خاکت به سر است، هر چه خواهی می‌کن |
| آخر بدمد صبح امید از شب من | آخر نه به جایی برسد یارب من؟ | |
| یا در پایت فگند بینم سر خویش | یا بر لب تو نهاده بینم لب من |
| ای یاد تو آفت سکون دل من | هجر و غم تو ریخته خون دل من | |
| من دانم و دل که در فراقت چونم | کس را چه خبر ز اندرون دل من؟ |
| ای دل، پس زنجیر تو دیوانه نشین | در دامن درد خویش مردانه نشین | |
| ز آمد شد بیهوده تو خود را پی کن | معشوق چو خانگی است در خانه نشین |
| گر زانکه بود دل مجاهد با تو | همرنگ شود فاسق و زاهد با تو | |
| تو از سر شهوتی که داری، برخیز | تا بنشیند هزار شاهد با تو |
| ای مایه‌ی اصل شادمانی غم تو | خوشتر ز حیات جاودانی غم تو | |
| از حسن تو رازها به گوش دل من | گوید به زبان بی‌زبانی غم تو |
| ای زندگی تو و توانم همه تو | جانی و دلی، ای دل و جانم همه تو | |
| تو هستی من شدی، از آنم همه من | من نیست شدم در تو، از آنم همه تو |
| آن کیست که بی‌جرم و گنه زیست؟ بگو | بی‌جرم و گناه در جهان کیست؟ بگو | |
| من بد کنم و تو بد مکافات کنی | پس فرق میان من تو چیست؟ بگو |
| در عشق تو بی‌تو چون توان زیست؟ بگو | و آرام دلم جز تو دگر کیست؟ بگو | |
| با مات خود این دشمنی از بهر چه خاست؟ | جز دوستی تو جرم ما چیست؟ بگو |
| دارم دلکی به تیغ هجران خسته | از یار جدا و با غمش پیوسته | |
| آیا بود آنکه بار دیگر بینم | با یار نشسته و ز غم وارسته؟ |
| چندن که خم باده‌پرست است بده | چندان که در توبه نبسته است بده | |
| تا این قفس جسم مرا طوطی عمر | در هم نشکسته است و نجسته است بده |
| دل در طلب دنیی دون هیچ منه | بر دل غم او کم و فزون هیچ منه | |
| خواهی که به بارگاه شاهی برسی | از کوی طلب پای برون هیچ منه |
| آنم که توام ز خاک برداشته‌ای | نقشم به مراد خویش بنگاشته‌ای | |
| کارم به مراد خود چو نگذاشته‌ای | می‌رویم از آن‌سان که توام کاشته‌ای |
| ای لطف تو دستگیر هر بی‌سر و پای | احسان تو پایمرد هر شاه و گدای | |
| من لولیکم، گدای بی‌برگ و نوای | لولی گدای را عطایی فرمای |
| پیری بدر آمد ز خرابات فنای | در گوش دلم گفت که: ای شیفته رای | |
| گر می‌طلبی بقای جاوید مباش | بی‌باده‌ی روشن اندرین تیره‌سرای |
| عشقی نبود چو عشق لولی و گدای | افگنده کلاه از سر و نعلین از پای | |
| پا بر سر جان نهاده، دل کرده فدای | بگذاشته از بهر یکی هر دو سرای |
| عیشی نبود چو عیش لولی و گدای | او را نه خرد، نه ننگ و نه خانه، نه جای | |
| اندر ره عشق می‌دود بی‌سر و پای | مشغول یکی و فارغ از هر دو سرای |
| نی بر سر کوی تو دلم یافته جای | نی در حرم وصل نهاده جان پای | |
| سرگشته چنین چند دوم گرد جهان؟ | ای راه‌نما، مرا به خود راه‌نمای |
| ای کاش! به سوی وصل راهی بودی | یا در دلم از صبر سپاهی بودی | |
| ای کاش! چو در عشق تو من کشته شوم | جز دوستی توام گناهی بودی |
| با یار به بوستان شدم رهگذری | کردم نظری سوی گل از بی‌صبری | |
| آمد بر من نگار و در گوشم گفت: | رخسار من اینجا و تو در گل نگری؟ |
| نی کرده شبی بر سر کویت گذری | نی بوی خوشت به من رسیده سحری | |
| نی یافته از تو اثری، یا خبری | عمرم بگذشت بی‌تو، آخر نظری |
| بردی دلم، ای ماهرخ بازاری | زان در پی تو ناله کنم، یا زاری | |
| جان نیز به خدمت تو خواهم دادن | تا بو که دل برده‌ی من باز آری |
| چون در دلت آن بود که گیری یاری | برگردی ازین دلشده بی‌آزاری | |
| چون روز وداع بود بایستی گفت | تا سیر ترت دیده بدیدی، باری |
| ای منزل دوست، خوش هوایی داری | پیداست که بوی آشنایی داری | |
| خاک کف تو چو سرمه در دیده کشم | زیرا که نشان از کف پایی داری |
| در عشق، اگر بسی ملامت ببری | تا ظن نبری جان به قیامت ببری | |
| انصاف ده از خویشتن، ای خام طمع | عاشق شوی و جان به سلامت ببری؟ |
| از آتش غم چند روانم سوزی؟ | وز ناوک غمزه چند جانم دوزی؟ | |
| گویی که: مخور غم، چه کنم گر نخورم؟ | چون نیست مر از تو بجز غم روزی |
| هر لحظه ز چهره آتشی افروزی | تا جان من سوخته‌دل را سوزی | |
| چون دوست نداری تو بدآموزان را | ای نیک، تو این بد ز که می‌آموزی؟ |
| هم دل به دلستانت رساند روزی | هم جان بر جانانت رساند روزی | |
| از دست مده دامن دردی که تو راست | کین درد به درمانت رساند روزی |
| آیا خبرت شود عیانم روزی؟ | تا بر دل خود دمی نشانم روزی | |
| دانم که نگیری، ای دل و جان، دستم | در پای تو جان و دل فشانم روزی |
| ای کرده به من غم تو بیداد بسی | دریاب، که نیست جز تو فریاد رسی | |
| جانا، چه زیان بود اگر سود کند | از خوان سگان سر کویت مگسی؟ |
| گر شهره شوی به شهر شرالناسی | ور گوشه گرفته‌ای، تو در وسواسی | |
| به زان نبود، گر خضر و الیاسی | کس نشناسد تو را، تو کس نشناسی؟ |
| چون خاک زمین اگر عناکش باشی | وز باد هوای دهر ناخوش باشی | |
| زنهار! ز دست ناکسان آب حیات | بر لب ننهی، گرچه در آتش باشی |
| ای کاش! بدانمی که من کیستمی؟ | تا در نظرش بهتر ازین زیستمی | |
| یا جمله تنم دیده شده، تا شب و روز | در حسرت عمر رفته بگریستمی |
| گر مونس و همدمی دمی یافتمی | زو چاره و مرهمی همی یافتمی | |
| از آتش دل سوختمی سر تا پای | از دیده اگر نمی نمی‌یافتمی |
| گر من به صلاح خویش کوشان بدمی | سالار همه کبودپوشان بدمی | |
| اکنون که اسیر و رند و می‌خوار شدم | ای کاش! غلام می‌فروشان بدمی |
| حال من خسته‌ی گدا می‌دانی | وین درد دل مرا دوا می‌دانی | |
| با تو چه کنم قصه‌ی درد دل ریش؟ | ناگفته چو جمله حال ما می‌دانی |
| در عشق ببر از همه، گر بتوانی | جانا طلب کسی مکن، تا دانی | |
| تا با دگرانت سر و کاری باشد | با ما سر و کارت نبود، نادانی |
| گفتم که: اگر چه آفت جان منی | جان پیش کشم تو را، که جانان منی | |
| گفتا که: اگر بنده‌ی فرمان منی | آن دگران مباش، چون زآن منی |
| ای کرده غمت با دل من روی به روی | زلف تو کند حال دلم موی به موی | |
| اندر طلبت چو لولیان می‌گردم | دور از در تو، دربدر و کوی به کوی |
| تو واقف اسرار من آنگاه شوی | کز دیده و دل بنده‌ی آن ماه شوی | |
| روزیت اگر به روز من بنشاند | از حالت شب‌های من آگاه شوی |
| هر بوی که از مشک و قرنفل شنوی | از دولت آن زلف چو سنبل شنوی | |
| چون نغمه‌ی بلبل ز پی گل شنوی | گل گفته بود هر چه ز بلبل شنوی |
| ای لطف تو دستگیر هر رسوایی | وی عفو تو پرده‌پوش هر خود رایی | |
| بخشای بدان بنده، که اندر همه عمر | جز درگه تو دگر ندارد جایی |
مطلب مرتبط:
